بال
اساسی ترین بخش هواپیما در تأمین نیروی برآ که باعث بلند شدن هواپیما از زمین و اوج گرفتن آن میشود بالها هستند. بالها وزن کلی هواپیما را در پرواز تحمل نموده و قسمت اعظم فشارها و تکانهای شدید بر هواپیما هنگام پرواز را خنثی میکنند؛ در بعضی از هواپیماها بال دو قسمت دارد؛ بال راست و بال چپ و در تعدادی دیگر بال از سه قسمت بال راست و بال چپ و بال مرکزی تشکیل میشود. بالهای هواپیما از نظر پوشش دارای دو نوع پوشش زیر هستند:
بال با پوشش پارچه ای
بال با پوشش ورقه فلزی
بال هواپیماها همانند بدنه دارای سازهی داخلی و پوسته است. برخی مشابه بدنهی اسکلتی خرپا دارای سازه داخلی مستحکم بوده که اغلب نیروها را تحمل میکند و پوسته نازکی که تنها جهت ایجاد فرم آیرودینامیکی روی سازه داخلی کشیده شده و معمولاً از جنس پارچه و نایلون است. این نوع بال بیشتر در هواپیماهای قبل از جنگ جهانی دوم استفاده میشد اما در حال حاضر در هواپیماهای دست ساز شخصی و مدلها کاربرد بسیاری دارد. اما درصد بالایی از آنها مشابه بدنهی نیمه تخم مرغی، دارای سازهی داخلی کامل و پوستههای نسبتاً ضخیم آلومینیمی یا کامپوزیتی بوده که پوسته نیز در تحمل نیروهای وارده به سازه داخلی کمک می کند؛ این نوع بال را در هواپیماهای مسافربری و باربری می توان مشاهده نمود. اجزاء سازه داخلی بال به دو بخش طولی و عرضی تقسیم می شوند:
· اجزاء طولی: اسپار (Spar) به عنوان تیر اصلی نگهدارندهی بال و استرینگر (Stringer) نیز جهت کمک به اسپار و پر کردن فضاهای خالی
· اجزاء عرضی: ریب (Rib) جهت ایجاد فرم ایرفویل در سراسر بال و نیم ریبهایی که در برخی جاها مانند لبههای حمله و فرار بال مابین ریبها قرار می گیرند.
طبقه بندی هواپیما برحسب شکل بالها:
· بال ذوزنقه ای
· بال ذوزنقه ای معکوس
· بال مستطیلی یا صلیبی
· بال بیضوی
· بال لوزی شکل
· بال مثلثی یا دلتا
· بال پیکانی شکل
· بال با شکل متغیر
(در حالتهای پروازی متفاوت)
دم
کلیهی بخشهای عقب یا انتهای بدنهی هواپیما به اضافه یک یا چند سکان عمودی یا افقی را دم میگویند. کار سکانهای افقی و عمودی یا در حقیقت وظیفهی قسمت دم هواپیما ایجاد تعادل و ثبات هواپیما در پرواز و کمک در هدایت آن به سمتهای راست، چپ، پایین و بالا است:
· سکان افقی(horizontal stabilizer ): در هواپیماها سکان افقی دور محور طولی خود میچرخد و بدین نحو تعادل هواپیما را حول محور عرضی آن تامین نماید سکان افقی را به انتهای بدنه و هم روی سکان عمودی سوار می کنند.
· سکان عمودی (vertical stabilizer ): این سکان به طور عمودی به انتهای بدنه و بین دو سکان افقی چپ و راست قرار دارد. وظیفه اصلی این سطح ایجاد حفظ تعادل عرضی هواپیما در پرواز و جلوگیری از انحراف ناخواسته به چپ و راست بوده و تعادل هواپیما را حول محور عمودی تامین میکند موتورها و ملخ هواپیما ایجاد گشتاور پیچشی میکنند که به وسیله سکان عمودی خنثی شده و هواپیما متعادل میگردد.